Yeni koronavius hastalığı “COVID-19” dünyada birçok insanın hayatını tehdit eden ciddi bir halk sağlığı sorunu olmuştur. Bu yeni virüsten korunmada veya hastalık şiddetini hafifletmede, SARS-CoV-2 için halen spesifik bir tedavinin olmadığı da dikkate alındığında, bağışıklık sistemin aktif ve güçlü tutulması önemlidir. Beslenme ve bağışıklık arasında oldukça karmaşık ve güçlü ilişki bulunmaktadır. Epidemiyolojik ve deneysel çalışmalar beslenme, bağışıklık sistemi ve enfeksiyon üçgeninde diyet müdahalelerinin önemine işaret etmektedir. Bu süreçte makro ve mikro besin öğesi gereksinimlerini karşılayacak şekilde yeterli alımını sağlayan bir beslenme planına uyulması, diğer zorunlu tedbirler ile birlikte hastalıktan korunmada etkili olacaktır. Ayrıca hastalığın seyrine uygun olarak yapılan beslenme müdahaleleri tedavinin bir parçası olarak, iyileşme ve sağ kalım oranının artmasında potansiyel etki sağlayacaktır.

Bebekler, yaşamın ilk birkaç yılında tam olarak gelişen olgunlaşmamış bir bağışıklık sistemiyle doğarlar. Bağışıklık yeterliliği yaşla birlikte azalabilir. Yaşamın erken ve geç dönemlerinde ortaya çıkan optimal altı bağışıklık yeterliliği enfeksiyona yatkınlığı artırır. Yetersiz beslenme, bağışıklık savunmasını azaltır ve bireyi enfeksiyona karşı daha duyarlı hale getirir. Bununla birlikte, bir enfeksiyona karşı bağışıklık tepkisinin kendisi beslenme durumunu bozabilir ve vücut kompozisyonunu değiştirebilir. Pratik olarak tüm bağışıklık biçimleri protein-enerji yetersiz beslenmesinden etkilenir, ancak spesifik olmayan savunmalar ve hücre aracılı bağışıklık en ciddi şekilde etkilenir. Mikrobesin eksiklikleri bağışıklık fonksiyonunu bozar.

Çocuklarda bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi için öncelikli olarak sağlıklı beslenme, uyku, stresten uzak olmak, iyi su tüketimi ve her renkten beslenmenin çok önemli. Sarı, kırmızı, yeşil sebze ve meyve tüketimi, et, süt, yumurta tüketimi ve balık tüketimi gibi doğal ve dengeli beslenmek, bağışıklığın güçlendirilmesi için çok önemli.

Bağışıklık sisteminin regülasyonunda özellikle A, D, E ve C vitamini, niasin (B3), ve Kobalamin (B6) önemli rol oynamaktadır. Çinko, demir ve selenyum doğal ve adaptif bağışıklık tepkilerinin düzenlenmesinde rol oynayan önemli mikro besin öğeleridir. Mikro besin öğelerinin sağlıklı ve dengeli beslenme ile veya gerekirse vitamin ve mineraller ile zenginleştirilmiş öğünler veya suplementasyon yolu ile bireylere verilmesi önem arz etmektedir.

Çocuklarda bağışıklığı güçlendirmek için kontrollü olarak bağışıklık güçlendirici vitamin-mineral takviyeleri kullanılabilir. Bağışıklığı destekleyen ve zarar vermeyen ürünleri ise D vitamini (yaşa uygun dozda), C vitamini ve çinko olarak sıralayabiliriz. Ayrıca haftada 1-2 kez balık yiyorsa Omega-3 desteği de alınmasına gerek yok, ancak yemiyorsa Omega-3 desteği alınabilir. Tüm bu ek gıda ve vitamin takviyeleri hekime danışılarak kulanılabilir.

REFERANSLAR

** Petric D. Immune system and COVID-19. doi:DOI: 10.13140/RG.2.2.21811.99366

https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1273387

**Philip C Calder. Feeding the immune system

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23688939/

https://www.anadolusaglik.org/blog/pandemide-cocuklarin-bagisiklik-sistemini-guclendirmenin-yollari

Doç. Dr. Neşe Karaaslan Bıyıklı

**. Chasapis, Christos & C Loutsidou, Ariadni & Spiliopoulou, Chara & Stefani – dou, Maria. (2011). Zinc and human he – alth: An update. Archives of toxicology. 86. 521-34. 10.1007/s00204-011-0775-1.

**https://www.healthline.com/nutriti – on/zinc#sources

**] Rangan, Anna & Samman, Samir. (2012). Zinc Intake and Its Dietary Sources: Results of the 2007 Australian National Children’s Nutrition and Physi – cal Activity Survey. Nutrients. 4. 611-24. 10.3390/nu4070611.

** Sabina Khanam (2018) Impact of Zinc on Immune Response. Immunol Curr Res 2: 103.

**Gammoh NZ, Rink L. Zinc in Infection and Inflammation. Nutrients. 2017;9(6):624. Published 2017 Jun 17. doi:10.3390/nu9060624

**Ogawa, Youichi & Kawamura, Tatsu – yoshi & Shimada, Shinji. (2016). Zinc and skin biology. Archives of Bioche – mistry and Biophysics. 611. 10.1016/j. abb.2016.06.003.

**Gupta M, Mahajan VK, Mehta KS, Chauhan PS. Zinc therapy in dermatology: a review. Derma – tol Res Pract. 2014;2014:709152. doi:10.1155/2014/709152

**Songu M, Katılmış H. 2012. En – feksiyondan korunma ve immün sistem. J Med Updates 2012;2(1):31-42 .doi:10.2399/jmu.2012001006

**Alkan Ş. İmmün Sistem ve Bar – sak Mikrobiyotası. J Biotechnol and Strategic Health Res. 2017;1 (Special issue):7-16

**Çetinbaş S., Kemeriz F., Göker G., Biçer İ., Velioğlu Y.S. 2017. İnsan Mikrobi – yomu: Beslenme ve Sağlık Üzerindeki Etkileri. Akademik Gıda 15(4) (2017) 409-415, DOI: 10.24323/akademik-gi – da.370267.

**Koçak T., Şanlıer N. Mikrobesin Öğe – leri ve Mikrobiyota Etkileşimi. Gümüş – hane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi (GÜSBD) 2017; 6(4): 290-302

**Besler T, 2011. Beslenme destek te – davisi: genel ilkeler ve malnütrisyonun değerlendirilmesi. 7. Ulusal İç Hastalıkla – rı Kongresi. 10 – 13 Mart 2011, Bursa

**Maggini S., Pierre A. and Calder P.C. 2018. Immune Function and Micronut – rient Requirements Change over the Life Course. Nutrients 2018, 10, 1531; 1-27.

**Şahin H. 2016. Çinko, İmmün Sis – tem ve Enfeksiyon Etkileşimleri. Turkiye Klinikleri J Nutr Diet-Special Topics. 2016;2(2):77-81

**Aslan R, 2018. Vitaminler Oksidan Antioksidan Dengeyi Nasıl Etkiliyor. Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Cilt 6 Sayı 68

**https://novanutrica.com/bagisiklik – ta-onemli-bir-mikro-besin-cinko/

** https://gtbd.org.tr/wp-content/uploads/2020/06/Mikro-Besinler-ve-Ba%C4%9F%C4%B1%C5%9F%C4%B1kl%C4%B1k-Sistemimiz.pdf